Zibibbo: de aromatische erfgenaam van een oude beschaving

Zibibbo is geen gewone druif. De naam zelf, afkomstig van het Arabische zabīb (rozijn), verraadt al een deel van haar geschiedenis: een verleden dat teruggaat tot de Feniciërs en via de Arabieren zijn weg vond naar het hart van de Siciliaanse cultuur. Internationaal bekend als muscat d'Alexandrie, is zibibbo een van de oudste gecultiveerde druivenrassen ter wereld, en een van de meest uitgesproken aromatische. Maar op Sicilië, en zeker op plaatsen als Pantelleria en de westkust rond Marsala en Mazara del Vallo, heeft de druif een uniek karakter ontwikkeld dat haar onderscheidt van muskaatvarianten elders.

Zibibbo is een warmteminnende, laatrijpende druif die uitstekende droogtetolerantie toont, dankzij zijn dikke schil en lage waterbehoefte. Die eigenschappen maken haar bijzonder geschikt voor mediterrane terroirs met intense zoninstraling, schrale bodems en beperkte neerslag. Toch is het geen makkelijke druif in de wijngaard. De compacte trossen zijn gevoelig voor botrytis en oidium, zeker bij late regenval. Zibibbo vraagt om zorgvuldige loofwandbeheer en liefst een goed geventileerde opstelling — spurred cordon of Guyot zijn gangbaar, maar op Pantelleria wordt de traditionele alberello pantesco nog steeds gebruikt: een lage struikvorm, in kuilen geplant om de planten te beschermen tegen wind en vochtverlies, erkend als UNESCO immaterieel erfgoed.

De meeste zibibbo-wijngaarden bevinden zich op vulkanische of kalkrijke bodems, afhankelijk van regio. Op Pantelleria is de bodem uitgesproken vulkanisch, wat bijdraagt aan de minerale en soms ziltige ondertoon in de wijnen. In West-Sicilië, zoals bij Tenuta Gorghi Tondi, wordt zibibbo vooral op kalkrijke kustbodems verbouwd, waar de nabijheid van de zee zorgt voor verkoeling en aromatische precisie.

Zibibbo kan op verschillende manieren gevinifieerd worden, wat haar rol binnen de Siciliaanse wijnbouw bijzonder maakt. Historisch was ze hoofdzakelijk bestemd voor zoete wijnen: Passito di Pantelleria, gemaakt van aan de zon gedroogde druiven, is een van de mooiste dessertwijnen van Italië. Deze stijl biedt een overweldigend boeket van abrikoos, sinaasappelschil, vijg, rozenblad, honing en mediterrane kruiden, ondersteund door een vaak verrassende frisheid. Fermentatie en opvoeding gebeuren vaak in staal of oude houtvaten, waarbij oxidatie beperkt wordt gehouden om het fruit te behouden.

Maar sinds de jaren 2000 is er een heropleving van droge vinificaties van zibibbo. In droge stijl toont de druif zijn aromatische karakter op een andere manier: lychee, witte perzik, oranjebloesem, basilicum, limoen en salie springen uit het glas. Goede producenten vermijden overmatige restsuiker en zetten in op reductieve vinificatie en koude fermentatie om frisheid te behouden. Malolactische omzetting wordt meestal geblokkeerd, tenzij men bewust een romiger stijl nastreeft. Zibibbo is gevoelig voor oxidatie en wordt daarom vrijwel altijd snel en koel verwerkt, vaak met schilcontact van enkele uren om de aromatische complexiteit te verdiepen.

De uitdaging bij droge zibibbo is balans: het aromatische profiel is krachtig, en bij onvoldoende zuurgraad kan de wijn log overkomen. Maar in de juiste handen, zoals bij Gorghi Tondi’s Meridiano 12, ontstaan er elegante wijnen met florale flair én een sappige, levendige kern. Ze bieden een uitgesproken mediterraan karakter, met spanning tussen geurige rijkdom en verkwikkende zuren — een profiel dat uitstekend past bij gerechten als tonijncarpaccio, Aziatische fusion of gegrilde inktvis.

Zibibbo is daarmee een druif die de brug slaat tussen verleden en toekomst. Ze belichaamt de geschiedenis van Siciliaanse wijnbouw in zijn puurste vorm — Arabisch, Fenicisch, vulkanisch, zilt — en toont tegelijk hoe een oud ras zich kan heruitvinden zonder zijn ziel te verliezen. Voor wijnkenners die op zoek zijn naar authenticiteit met karakter, is zibibbo geen voetnoot, maar een hoofdstuk op zich.